Thủ môn, hay còn gọi là người gác đền, là vị trí đặc biệt nhất trên sân cỏ. Họ là chốt chặn cuối cùng, người duy nhất được hưởng đặc quyền sử dụng tay để cản phá bóng trong một phạm vi nhất định. Tuy nhiên, đi kèm với đặc quyền đó là những quy tắc nghiêm ngặt mà bất kỳ cầu thủ nào chơi ở vị trí này, từ sân 11 người chuyên nghiệp đến sân cỏ phong trào 7 người hay Futsal (5 người), đều phải nắm rõ. Việc không hiểu rõ luật bắt bóng của thủ môn có thể dẫn đến những tình huống phạt không đáng có, thậm chí là những bàn thua oan uổng. Hãy cùng đi sâu vào những quy định chi tiết và cập nhật nhất của Liên đoàn Bóng đá Quốc tế (FIFA) về luật thủ môn.
Luật bắt bóng của thủ môn trong bóng đá sân 11 người (FIFA)
Đối với sân 11 người, luật dành cho thủ môn được quy định chi tiết trong Luật 12: Lỗi và Hành vi sai phạm, và Luật 10: Xác định kết quả trận đấu của FIFA. Thủ môn có đặc quyền và trách nhiệm riêng biệt.
Những quyền được hưởng của thủ môn
Theo TT88, trong trận đấu 11 người, thủ môn được hưởng những quyền lợi đặc biệt trong khu vực cấm địa (vòng 16m50):
- Sử dụng tay trong khu vực 16m50: Đây là đặc quyền lớn nhất. Thủ môn được phép dùng tay, cánh tay để chạm, giữ hoặc ném bóng trong phạm vi này. Khi bóng hoàn toàn lăn ra khỏi vạch 16m50, thủ môn bị xem như cầu thủ bình thường và sẽ bị phạt nếu cố ý dùng tay chạm bóng.
- Khu vực 5m50 (Khu vực cầu môn): Khu vực này được coi là lãnh địa gần như bất khả xâm phạm của thủ môn. Các cầu thủ đối phương bị cấm cản trở thủ môn khi anh ta đang giữ bóng hoặc cố gắng lấy bóng trong tầm với. Bất kỳ hành động tranh chấp quá mức, gây nguy hiểm hoặc cản trở thủ môn thực hiện nhiệm vụ trong khu vực này đều có thể bị xem là phạm luật và bị trọng tài thổi phạt.
- Ghi bàn: Thủ môn được phép ghi bàn bằng mọi bộ phận trên cơ thể trừ tay và cánh tay (thậm chí là bằng đầu hoặc chân). Bàn thắng được công nhận hợp lệ như bất kỳ cầu thủ nào khác.
Những điều thủ môn không được phép thực hiện (Phạm luật gián tiếp)
Những quy định này nhằm đảm bảo tính công bằng và tốc độ của trận đấu, ngăn chặn việc thủ môn lãng phí thời gian hoặc lạm dụng đặc quyền:
Quy tắc 6 giây
- Thủ môn không được phép giữ bóng trong tay hoặc cánh tay (bao gồm cả khi giữ bóng trên mặt đất bằng tay) quá 6 giây. Nếu quá thời gian này, đội đối phương sẽ được hưởng một quả phạt gián tiếp từ vị trí thủ môn phạm lỗi.
Quy tắc chạm tay hai lần
- Thủ môn không được phép chạm bóng bằng tay lần thứ hai (kể cả sau khi bóng đã đặt xuống đất) nếu chưa có cầu thủ nào khác chạm vào bóng sau lần đầu tiên thủ môn khống chế hoặc nhả bóng ra. Vi phạm quy tắc này sẽ dẫn đến một quả phạt gián tiếp cho đội đối phương.
- Ngoại lệ: Thủ môn được phép bắt bóng lại nếu bóng bật ra khỏi cột dọc, xà ngang hoặc người đối phương mà chưa có cầu thủ nào khác chạm vào.
Quy tắc chuyền về (Back-pass Rule)
Đây là một trong những quy tắc nổi tiếng và quan trọng nhất, được thêm vào Luật Bóng đá năm 1992 để hạn chế việc lãng phí thời gian và thúc đẩy lối chơi tấn công. Thủ môn không được dùng tay hoặc cánh tay chạm bóng trong các tình huống sau:
- Chuyền về bằng chân: Khi một đồng đội cố ý dùng chân để chuyền bóng trực tiếp về cho thủ môn (bao gồm cả các quả đá phạt và đá phạt góc được thực hiện bằng chân).
- Ném biên: Khi một đồng đội thực hiện quả ném biên về cho thủ môn.
Nếu thủ môn vi phạm quy tắc này, đội đối phương sẽ được hưởng một quả phạt gián tiếp tại vị trí phạm lỗi (trừ khu vực 5m50). Nếu phạm lỗi trong khu vực 5m50, quả phạt gián tiếp sẽ được đặt trên đường 5m50 gần nhất với vị trí phạm lỗi.
Lưu ý quan trọng về thẻ phạt
- Chạm bóng ngoài vòng cấm: Nếu thủ môn cố ý dùng tay cản phá bóng ngoài khu vực 16m50, trọng tài sẽ rút thẻ phạt. Tùy vào mức độ:
- Nếu cản phá bóng nguy hiểm nhưng đối phương vẫn còn cầu thủ khác hỗ trợ phòng ngự: Thẻ Vàng (Cảnh cáo).
- Nếu cản phá bóng rõ ràng là cơ hội ghi bàn (phá hỏng cơ hội ghi bàn rõ rệt): Thẻ Đỏ (Truất quyền thi đấu).
- Vi phạm trong khu vực 16m50: Các lỗi như giữ bóng quá 6 giây, chạm bóng hai lần, hoặc bắt bóng từ pha chuyền về bằng chân của đồng đội sẽ bị phạt phạt gián tiếp, không dẫn đến phạt thẻ (trừ khi thủ môn cố tình kéo dài thời gian lặp đi lặp lại).
Luật bắt bóng của thủ môn trong bóng đá sân 7 người
Bóng đá sân 7 người thường được áp dụng ở cấp độ phong trào và bán chuyên tại Việt Nam, và luật lệ có thể có sự khác biệt nhỏ tùy theo giải đấu, nhưng về cơ bản, luật thủ môn được điều chỉnh dựa trên luật FIFA 11 người để phù hợp với kích thước sân nhỏ hơn và khu vực cấm địa hẹp hơn.
Những đặc quyền của thủ môn sân 7
- Phạm vi dùng tay: Thủ môn được phép dùng tay để cản phá bóng trong khu vực cấm địa của sân 7 (thường được quy định rõ ràng bằng vạch vôi hoặc cột mốc). Khi ra khỏi khu vực này, thủ môn chỉ được chơi bóng bằng chân như cầu thủ khác.
- Phản công nhanh: Do sân nhỏ hơn, thủ môn thường đóng vai trò là người phát động tấn công ngay lập tức bằng những cú ném hoặc phát bóng chuẩn xác vượt tuyến.
Những điều thủ môn sân 7 người không được phép
- Quy tắc chuyền về: Quy tắc này được áp dụng gần như tương tự sân 11 người. Thủ môn không được bắt bóng bằng tay khi đồng đội cố ý chuyền về bằng chân. Vi phạm sẽ bị phạt phạt gián tiếp.
- Quy tắc chạm tay hai lần: Tương tự sân 11 người, thủ môn không được chạm bóng bằng tay lần thứ hai sau khi đã thả bóng ra, nếu bóng chưa chạm vào bất kỳ cầu thủ nào khác.
- Giới hạn phát bóng: Ở một số giải đấu sân 7, có quy định thủ môn không được phép phát bóng (đá bóng từ mặt đất) vượt qua vạch giữa sân nếu bóng chưa chạm đất hoặc chạm cầu thủ ở sân nhà, nhằm hạn chế lối chơi bóng dài. Tuy nhiên, quy định này không phải là luật phổ quát.
Luật bắt bóng của thủ môn trong Futsal (sân 5 người)
Các chuyên gia từ TT88.com chia sẻ, Futsal có hệ thống luật lệ riêng biệt và nghiêm ngặt hơn nhiều so với bóng đá sân lớn, do sân nhỏ, tốc độ cao và không có khu vực cấm địa (chỉ có khu vực phạt đền – Penalty Area). Thủ môn trong Futsal đóng vai trò như một cầu thủ chuyền bóng (Goal Keeper-Fly).
Luật thủ môn bắt bóng Futsal được phép
- Sử dụng tay: Thủ môn được phép dùng tay chạm bóng trong khu vực phạt đền của mình.
- Phạm lỗi dẫn đến phạt đền: Trong Futsal, các lỗi của thủ môn trong khu vực phạt đền (như chạm bóng lần hai, giữ bóng quá lâu) sẽ bị phạt phạt gián tiếp. Chỉ những lỗi cá nhân trực tiếp (như phạm lỗi thô bạo, truy cản trái phép) mới dẫn đến phạt đền.
Luật bắt bóng của thủ môn không được phép trong Futsal
Futsal áp dụng những quy tắc cực kỳ chặt chẽ về việc kiểm soát bóng nhằm tăng cường tính liên tục của trận đấu:
Quy tắc 4 giây
- Thủ môn chỉ được phép giữ bóng (bằng tay trong khu vực phạt đền hoặc bằng chân ngoài khu vực phạt đền) tối đa 4 giây. Nếu quá 4 giây, đối phương sẽ được hưởng một quả phạt gián tiếp.
Quy tắc chạm bóng lần hai (Giới hạn ở phần sân đối phương)
Thủ môn Futsal chỉ được phép chạm bóng một lần trong phần sân của mình (cho dù bằng tay trong vòng cấm hay bằng chân ngoài vòng cấm). Sau khi đã chuyền bóng đi, thủ môn chỉ có thể nhận bóng lại ở phần sân nhà nếu:
- Bóng đã chạm vào cầu thủ đối phương.
- Bóng đã đi sang phần sân đối phương và quay trở lại.
Nếu thủ môn nhận bóng lại ở phần sân nhà khi chưa thỏa mãn các điều kiện trên, đội đối phương sẽ được hưởng phạt gián tiếp. Điều này buộc thủ môn phải tích cực tham gia vào việc tấn công và hỗ trợ tấn công ở phần sân đối phương.
Các cập nhật mới nhất về luật thủ môn năm 2024/2025
Các luật bóng đá, đặc biệt là luật liên quan đến thủ môn và việc phát bóng, luôn được IFAB (Ủy ban Luật Bóng đá Quốc tế) tinh chỉnh để thúc đẩy lối chơi nhanh và công bằng hơn:
- Việc phát bóng trong khu vực cấm địa (Sân 11 người): Theo luật mới nhất (hiện tại là Luật 2024/2025), khi thủ môn thực hiện quả phát bóng (Goal Kick) hoặc chuyền bóng từ bóng sống trong khu vực 16m50, bóng được coi là đã vào cuộc ngay khi nó được đá và di chuyển rõ ràng. Điều này cho phép cầu thủ đội phòng ngự (cả đồng đội và đối phương) được chạm vào bóng trong khu vực 16m50. Điều luật này thúc đẩy việc xây dựng lối chơi từ tuyến dưới (Build-up play).
- Chấn thương và can thiệp y tế: Trong một số trường hợp, nếu thủ môn bị chấn thương và cần được can thiệp y tế, họ có thể được ở lại sân (không cần ra ngoài đường biên) để đảm bảo trận đấu có thể tiếp tục nhanh chóng.
Tầm quan trọng của việc nắm vững luật với vị trí thủ môn
Thủ môn là người duy nhất trên sân phải đối mặt với hai loại lỗi chính: lỗi cá nhân (dẫn đến phạt trực tiếp hoặc phạt đền) và lỗi kỹ thuật (dẫn đến phạt gián tiếp). Việc nắm vững luật không chỉ giúp thủ môn tránh được các quả phạt gián tiếp nguy hiểm ở cự ly gần khung thành (chỉ cách 9.15m), mà còn đảm bảo sự an toàn cho khung gỗ.
Một thủ môn chuyên nghiệp cần phải tuân thủ nghiêm ngặt:
- Kiểm soát thời gian: Luôn đảm bảo không giữ bóng quá 6 giây (hoặc 4 giây trong Futsal).
- Giao tiếp với đồng đội: Thủ môn phải luôn nhắc nhở đồng đội về cách chuyền bóng về. Đồng đội có thể chuyền về bằng đầu, ngực, hoặc bất kỳ bộ phận nào khác (trừ chân và ném biên) để thủ môn có thể dùng tay bắt bóng.
- Vị trí: Luôn xác định vị trí của vạch 16m50 (sân 11 người) để không cố ý dùng tay chạm bóng khi đã ra khỏi khu vực cấm địa, tránh thẻ phạt nghiêm trọng.
Luật bắt bóng của thủ môn là một phần cốt lõi của môn thể thao vua. Hy vọng với bài viết chi tiết này, từ những quy định cơ bản nhất trong sân 11 người đến những điểm khác biệt đặc trưng của sân 7 người và Futsal, anh em đam mê bóng đá, đặc biệt là các thủ môn, sẽ có cái nhìn toàn diện và rõ ràng nhất để thi đấu hiệu quả và tránh những tình huống phạt không đáng có.
Dù thi đấu ở bất kỳ hình thức sân cỏ nào – 11 người, 7 người, hay 5 người – thủ môn vẫn luôn là vị trí chịu áp lực lớn nhất và phải tuân thủ những quy tắc riêng biệt. Việc hiểu rõ luật bắt bóng của thủ môn là chìa khóa để một thủ môn có thể chơi bóng hiệu quả và hợp lệ. Hãy luôn giữ tinh thần cảnh giác, kỷ luật và nắm vững Luật Bóng đá quốc tế để bảo vệ khung thành một cách tốt nhất.
